Vrijheid van nieuwsgaring in de Schilderswijk
Den Haag - Er is de laatste dagen (ook) veel aandacht voor de incidenten met de pers gedurende de recente demonstraties op de Hoefkade.
Maar we zien grote verschillen tussen de twee incidenten.
Pro-ISIS demonstratie 24 juli
De agressie richtte zich uitsluitend op vertegenwoordigers van GeenStijl, en dan met name op Annabel Nanninga. Zij wordt uiteindelijk in een politieauto weggehaald uit de buurt. Zij schrijft er later een vlammend stuk over op GeenStijl, en ook vertegenwoordigers uit de kringen rond de demonstratie laten zich via twitter en in een blog ook uit over de gebeurtenissen.
Er is hier dus sprake van 'selectie' van de media door de aanwezigen. De andere reporters (waaronder regio15) wordt geen strobreed in de weg gelegd, maar alles wat Geenstijl is (of: waarvan men zelfs maar denkt dat het Geenstijl is) wordt aggresief benaderd.
'Persvrijheid is dus gewoon aanwezig' is dus onzin, want niemand in Nederland bepaalt dat een bepaald medium wel- of niet mag schrijven over iets wat er op de openbare weg gebeurt. Dat je het niet eens bent met Geenstijl en/of ze niet te woord staat voor een interview: prima, dat mag. Maar wegjagen of dreigen dat iemand geen foto's mag maken is niet acceptabel. Als je niet wilt dat je gezicht op een foto komt, moet je niet gaan rondlopen bij een demonstratie die veel aandacht gaat krijgen in de media - zo simpel is het. Als de manier waarop een medium over je schrijft je niet aanstaat: praat dan op ze in en voorzie ze van juiste informatie.
Er waren rond de 10-15 journalisten aanwezig tijdens de demonstratie. Maar ook als er maar één medium van die 10-15 wordt bedreigd, is er dus geen sprake meer van 'persvrijheid'.
Pro-Patria demonstratie 10 augustus
Tijdens deze demonstratie is er iets heel anders aan de hand. Groepen jongeren staan op de Hoefkade klaar om de Pro-Patria demonstranten de doorgang te blokkeren. Zij gooien onder andere met stenen naar de politie, maar ook naar de aanwezige pers. Van een reporter van ZoomIn wordt de camera vernield, en men doet ook een poging om zijn camera te stelen. Ook andere cameramensen worden door de groep belaagd. Er is inmiddels een aanhouding verricht in deze zaak.
Quote: De mars van de vrijheid heeft toelating! Vanaf 15.00 wordt er verzameld op het plein voor Centraal Station. Om 15.30 stipt vertrekken we om dwars door de wijken Schilderswijk en Transvaal om te laten zien dat, ondanks de claim van de salafisten, dit nog steeds Nederlands grondgebied is.
De Pro-Patria demonstratie blijkt een hoop bekende extreem-rechtse activisten in zijn gelederen te hebben. De leuzen die worden geroepen (denk aan 'geen jihad in onze straat' en 'ISIS krijg de tyfus') richten zich weliswaar niet op de Islam in zijn geheel, maar het eigenlijke doel van de demonstratie was dus om aan te tonen dat het niet meer mogelijk is om als 'Nederlandse demonstratie' door de Schilderswijk te lopen. Dat doel wordt dus ruimschoots bereikt.
Buurtbewoners en ondernemers beklagen zich naderhand over de slechte naam die de buurt krijgt als gevolg van deze demonstraties, en de commotie die er omheen ontstaat.
Maar waar de 'officiële Pro-Patria demonstratie' (zij het morrend en onder druk van de Mobiele Eenheid) uiteindelijk toch de route inkort, gaan de tegendemonstranten zich te buiten aan het gooien van stenen naar politie en pers, en het vernielen van camera's van journalisten. Mogelijk zijn de 'raddraaiers' niet allemaal uit de wijk afkomstig, maar de beelden van hun wangedrag dragen in ieder geval sterk bij aan het negatieve beeld wat 'in het land' over de Schilderswijk ontstaat. Degene die verdacht wordt van het vernielen van de camera, is in ieder geval wel uit de buurt zelf (Ferdinand Bolstraat) afkomstig.
Wat dat betreft ligt er dus ook een taak bij de buurt, om deze groepen te weren of in toom te houden. Het aanvallen van journalisten om bepaalde zaken uit het nieuws te houden, zal in ieder geval zeker niet bijdragen tot een positief beeld; dat is in het verleden al meermalen gebleken.
Hoe nu verder ?
In de Haagse gemeenteraad worden vragen gesteld over de beveiliging van journalisten. Een soort 'bevoorrechte positie' om de vrijheid van nieuwsgaring te garanderen dus. Ook de NVJ (vakbond van journalisten) dringt aan op maatregelen.
In de praktijk hebben wij als pers regelmatig problemen in de omgang met de politie eenheid Den Haag. Meer dan eens worden we in ons werk gehinderd door politiemensen die ons -ondanks politieperskaarten, mediaregeling en gemaakte afspraken- de toegang tot een incidentterrein weigeren. Regelmatig is daar overleg over of dienen we waar nodig formele klachten in; en telkens weer belooft de politie eenheid Den Haag beterschap. En inderdaad: langzaam maar zeker zien we verbeteringen op dit punt: het aantal incidenten neemt inmiddels af, en we kunnen dus beter 'het nieuws vergaren'.
Maar als er iets waar we nooit over te klagen hebben gehad, is de 'rugdekking' van de politie op het moment dat we als journalisten in de knel komen. Dat kan tijdens een demonstratie zijn, maar denk ook aan een crimineel die voor het oog onze camera's wordt opgepakt en niet wil dat hij/zij in beeld komt. Als een politie ambtenaar ziet dat we bedreigd of gehinderd worden, springt die ertussen en grijpt hij/zij stevig in. Dat is in Den Haag en omgeving altijd al zo geweest; en daar durven we op te vertrouwen. Extra inspanning vanuit de politie t.a.v. onze veiligheid ? Niet nodig, wat ons betreft.
Maar: dan moet de politie het wel kunnen zien ! Als we in een hoek uitkomen waar op dat moment geen politie is, zullen we het dus zelf moeten zien te rooien. Dat je als journalist soms 'in de problemen komt' is inherent aan het vak. Dat kan betekenen dat je oog in oog komt te staan met relschoppers, maar ook dat je een hap rook inademt als de wind bij een brand opeens draait. Tja; zorg dat je uit de gevarenzone komt, het is niet anders.
En als we dan aangevallen worden, kan de schuldige wat ons gewoon vervolgd en berecht worden volgens de normale, geldende normen. Geweld gebruiken is al strafbaar, maar het hoeft niet 'extra strafbaar' te zijn als het tegen een journalist gericht is. Anders gezegd: gewoon de normale wet- en regelgeving toepassen.
Burgemeester Jozias van Aartsen sprak donderdagavond 14-8 tijdens het spoeddebat in de Haagse gemeenteraad over 'hesjes' om de herkenbaarheid van journalisten te verhogen. Blijkbaar heeft hij nog nooit een 'rel demonstratie' van dichtbij meegemaakt en/of cameramensen in de praktijk gezien.
Over het algemeen herken je journalisten tijdens een risicovolle demonstratie aan twee dingen:
1. Ze staan met een grote, opvallende camera op hun nek of voor hun gezicht
2. Ze bewegen zich in het niemandsland tussen demonstranten en politie. Dat kunnen ze doen omdat ze een politieperskaart duidelijk zichtbaar om de nek hebben hangen. Op basis daarvan laat de politie de journalist (als enige) 'door de linies'. En dat werkt over het algemeen prima.
Anders gezegd: om professionele journalisten te identificeren op straat is (al tientallen jaren geleden) de politieperskaart uitgevonden. Waar nodig kan de journalist er een duidelijk zichtbare 'rellenkaart' aan toevoegen, in dezelfde kleuren als de politieperskaart zelf. Laten we niet (weer) hesjes of andere kenmerken gaan invoeren; dat is al eerder geprobeerd, en was geen succes. Een politieperskaart is een geregistreerde kaart met echtheidskenmerken; een 'rellenhesje' kan door iedereen worden nagemaakt, en dat zal dus alleen maar tot meer verwarring leiden. Bij de eerste demonstratie gaat het nog goed; bij de tweede demonstratie lopen ook de raddraaiers in dezelfde hesjes, want die zijn inmiddels netjes nagemaakt.
Het probleem bij de aanval op Ernst Lissauer zal niet zozeer zijn dat het niet (in de verte) is gezien door de politie. Of dat de politie hem überhaupt niet heeft herkend als professioneel journalist. Het probleem zal zijn geweest dat de Mobiele Eenheid daar in strakke formatie optrad. Dat kan ook niet anders: alleen door in linie op te treden met een strakke commandostructuur kan zo'n groep relschoppers onder controle worden gebracht. Het is irreëel om te verwachten dat er 10 ME'ers opeens rennend de linie gaan verlaten om de journalist 'te hulp te schieten'. En dan helpt het 'hesje' je dus niets.
Tijdens demonstraties zet de politie ook AE's in: aanhoudings eenheden. Zij zijn 'vliegende keepers' en mengen zich in onopvallende kleding tussen de mensenmassa. In onderstaande video is een AE te zien die tijdens de Pro-Patria demo opeens een demonstrant 'uit de groep plukt' die zich eerder misdragen had.
Een AE kan zich dus wel 'vrij' door de wijk begeven en flexibel ondersteuning bieden.
Maar ook dan: er moet maar net een aanhoudings-eenheid in de buurt zijn - zij zijn de enigen die daadwerkelijk iets kunnen doen 'als er eentje met een hesje wordt aangevallen'. Dat betekent dat een Jozias-hesje in de praktijk dus waardeloos is zolang er niet meer aanhoudings-eenheden in het gebied rondlopen.
Meer politie dan de mobiele eenheid en de AE's is er op zo'n moment niet in de wijk. Dus wat is dan het nut van de extra herkenbaarheid van het hesje ?
Als we aangevallen worden, zou het mooi zijn als de agressor wordt aangehouden. Maar het moet daarbij niet uitmaken of degene die aangevallen werd een journalist is, of een toevallig passerende burger die per ongeluk in het strijdgewoel terecht komt. Het enige voorrecht wat een journalist moet hebben is dat hij/zij politie blokkades mag passeren. Verder ben je een volwassen professional, en zelf verantwoordelijk voor je eigen veiligheid.